Vilalba, 21 de xaneiro de 2005

Velaí o primeiro que quero anunciar: A poesía de María Xosé Lamas é primeiro e sobre todo poesía do corazón.

Hoxe está moi en boga a poesía intelectual e non deixa de ser curioso que, sendo intelectual, sexa a miúdo inintelixible. Como alguén dixo, “esa poesía unicamente a entenden o que a escribe e o seu psiquiatra”.

Supoño que debo aclarar mellor todo isto: Non digo que teñamos que entender o que levou ao poeta, neste caso á poeta, a escribir o que escribiu, nin sequera, moitas veces, a entender o sentido de todas as súas palabras. Tampouco entendemos –dicía Juan Ramón Jiménez- o que di a auga cando canta ou os paxaros cando chían, pero a súa beleza alcánzanos. Refírome, cando falo de poesía inintelixible, a esa que fan certos autores e autoras pseudointelectuais, borrachos dunhas teorías que levan ao extremo e que os afastan da Poesía verdadeira. 

Mais non me pregunten qué cousa é a poesía. Sei que a atopo naqueles textos que comunican sentimentos e me poñen en contacto coa vida. Sei que a atopo máis aínda cando as vellas palabras me descobren realidades novas, lonxe delas mesmas e do significado que vén no dicionario. Sei que o verdadeiro poeta traballa as palabras como os canteiros a pedra para darlles unha outra dimensión e iluminar o mundo. Sei que isto ten moito máis que ver coa simplicidade que coa complicación, por iso renego dos que, para deslumbrar, o que fan é escurecer utilizando unha linguaxe hermética e rebuscada. Eles son os culpables de que cada día sexan menos os lectores de poesía en todo o mundo.

Que a poesía coñeza a realidade, que se comprometa con ela e que a ilumine, non quere dicir que a comprenda. A comprensión da realidade escápasenos a miúdo, aínda cando nos zoupe no rostro como unha labazada. ¿Como imos entender o que pasou en Indonesia, por exemplo? Sabemos o que pasou, mais non o podemos comprender. ¿Como imos comprender o amor? Sabémolo, gozámolo e padecémolo, mais dificilmente o poderemos explicar.

Nesa zona de misterio, na necesidade de nomear eses bordes da realidade, é onde a poesía atopa os seus motivos. A vida, a morte, o amor o paso do tempo son e serán sempre, coa forma que se queira, os grandes temas da poesía porque son tamén os grandes misterios que non conseguimos abranguer.

Tampouco se entenda que a poesía ten que xirar á forza arredor da experiencia vital do escritor ou escritora. Pero se o fai, non intentemos recrear a vivencia que provocou o poema. Atendamos máis ben á vivencia que o poema provoca en nós.

Non intentemos, polo tanto, investigar o que os poemas deste libro teñen de confesionais, que relación teñen coa biografía da autora. É certo que María Xosé –ou iso parece- escribe desde a súa experiencia, mais o que nos importa a nós é que, ela, tratando a súa experiencia poeticamente, a eleve a categoría universal.

Pero, non me pregunten qué é poesía –repito. Talvez un camiño, quizais un xeito de enfrontar a vida buscándolle un nome ao que non o ten. “O gran milagre do mundo”, que dixera Pimentel. Ou como escribiu Manuel María do poema: “O poema é un ser vivo que anda, / respira, soña, chora, salouca, / ama, berra, cintila e escurece, / cala, aborrece a mentira, / sinte odio e tenrura, desángrase, / fala de intimidade a intimidade / coas cousas e coa xente, suxire / mundos posíbeis e imposíbeis, / súa, cansa, sofre sede e fame, / adoece, agoniza. // E nunca morre”.

Volvamos pois ao barco, porque o barco da poesía está equipado contra vento e marea para navegar polo mar maior da vida que é consciente de si mesma. Quero dicir que nos axudará a comprender e facer nosa a propia existencia. Porque moitas veces, por non lle dar nome, por non a poñer en palabras, pasa sobre nós sen deixar marca. Non vivimos as cousas, senón que somos vividos por elas.

A iso nos ha axudar este libro, este barco en que María Xosé non navega soa. Sabe que pertence a unha tradición e segue o ronsel doutros que, dalgún xeito, lle marcan a ruta. Iso é unha garantía para os que queremos embarcar con ela. O alento de Rosalía, o pulo de Manuel María, a música dos ríos da Chaira, a cantiga dunha terra coa que vive en comuñón, ateigan estes versos e inchan as velas do navío.

Escribín na pequena presentación deste libro, que quizais os poemarios non deberían levar prólogo. Que quizais os limiares son como a espiña que se nos crava nos dedos antes de percibir o arrecendo da rosa. O mesmo pode acontecer coas presentacións, por iso apenas falei propiamente do poemario. Coido que a primeira lectura non debe estar condicionada polo que diga unha das súas primeiros lectoras. Aínda así, adiantei que é poesía do corazón, esa “rosa de cen follas” que dixera Rosalía. Eu non lles podo trasladar o arrecendo por máis que fale del.

Podo dicir, si, que é poesía sinxela e, daquela, intelixible e fermosa. Poesía sincera e, daquela, auténtica. Poesía musical como o vento da Terra Chá, ese outro mar no que hoxe andamos.

Suban a bordo, amigas e amigos, lean o libro. Mais, no entanto, a autora hanos adiantar, na súa voz, algún poema. Algo así como ese pequeno traxecto inaugural que fan os barcos. Que o vento dos lectores e lectoras lle sexa propicio.

A min só me resta agradecerlle que me confiase este grato cometido e, como lectora de poesía, que desfollase para nós a súa rosa de cen follas.